Christus op de koude steen?

Nooit van gehoord! Nooit gezien!

Dat was mijn eerste reactie toen ik het beeld zag. Het raakte me wel zó dat het me niet meer los liet. Vanaf dat moment ben ik gaan zoeken. Het werd een speurtocht naar de betekenis van 'Christus op de koude steen'. Een speurtocht naar de betekenis, de geschiedenis en de verspreiding. Naar de achtergronden van de devotie in West en Oost Europa, Azië, Afrika en Latijns Amerika. Een passie voor de passie is het geworden. Inmiddels zoeken steeds meer mensen mee. Regelmatig sturen mensen mij hun ontdekkingen. Het is nu een samenwerkingsproject. Dat maakt me steeds weer enthousiast en ik waardeer het enorm! Daarom: van harte welkom in dit museum. Welkom om mee te genieten en mee op pad te gaan.

'Christus op de koude steen' is een afbeelding van een bijna naakte man, zittend op een verhoging, een rots of een muurtje, de handen en voeten gebonden, met een doornenkroon op het hoofd. Het kan gaan om een houten of stenen beeld, een prent of een schilderij. Beelden en prenten zijn echter het meest gangbaar. ER zijn een aantal schilderijen en tekeningen die dit moment weergeven. In de bijlage (zie de knop in de linkerbalk) laat ik deze afbeeldingen zien. De naam, Christus op de Koude Steen, gaat terug op een vertaling van het boek Vita Christi van veertiende-eeuwse auteur Ludolf van Sachsen: “ O lieve heere hoe jammerlyck sadt gy opten kouden steen, beevender van grote koude ende pynen ( sic).

Het is de verbeelding van de Christusfiguur, vlak voor zijn kruisiging op de Schedelplaats oftewel Golgotha. Een moment uit het leven van Jezus Christus dat niet in de Bijbel is terug te vinden. De oudste literaire bron, die iets vertelt over het ontstaan van deze devotie en beeltenis is vermoedelijk een geschrift of preek van de leider van de Franciscaanse Spirituaal Petrus Johannes Olivi (†1298) waarin dit moment apart of los van het lijdensverhaal wordt genoemd. G. van den Osten en Dobrzeniecki [1] , twee auteurs die naar de herkomst van het beeld van Chistus op de koude steen hebben gezocht, geven aan dat er een (overigens niet nader gedocumenteerde) beschrijving van de Kruisweg is die verwijst naar allerlei details die niet in het Evangelie staan en waarin een steen genoemd wordt. Deze steen wordt nog steeds in Jeruzalem getoond en de plaats heet Sancta Maria de Spasmo. Joannus Molanus [2], rond 1570 werkzaam aan de Universiteit van Leuven en schrijver van een van de toonaangevende handleidingen voor de beeldende kunst na het Concilie van Trente, beschrijft de beeltenis als een niet-bijbels maar wel historisch zeer waarschijnlijk moment uit Jezus' lijdensweg. Het beeld en de bijbehorende verering of devotie werd niet verboden, wat opmerkelijk was in de tijd dat allerlei devoties en afbeeldingen als onacceptabel werden bestempeld.

De verering van de lijdende Christus is niet gestopt toen er bedenkingen kwamen in de Rooms Katholieke Kerk. Integendeel. Op allerlei plekken komen we de verering tegen. 

Wie dieper in de materie wil duiken vindt in de rest van deze website meer gegevens. Het is een verzameling van inzichten rond en de afbeeldingen van de beelden en de devotie van Christus op de koude steen. Er zit ook een omvangrijke literatuurlijst bij.